سیگار
شاید هزاران تعریف و میلیون‌ها دیدگاه برای توصیف سیگار و کشیدن آن وجود داشته باشد. اما متخصصان باور دارند سیگار فراتر از یک کاغذ لول شده و محتویات گیاه تنباکو و توتون است. بلکه این ابزار تدخین، بیش از ۶۰۰ نوع ماده شیمیایی سمی را در خود جای داده و با هر نخ استعمال شده، ۵ دقیقه از عمر عزیز جوانان را می‌گیرد. عوارض سیگار بسیار است.
طبق آمار رسمی موجود در جهان از هر دو فرد سیگاری یک نفر بر اثر بیماری ناشی از سیگار جان خود را از دست می‌دهد. سیگار و دخانیات رایج مانند آن، امروزه در جایگاه دومین علت بزرگ مرگ و میر در جهان قرار گرفته و رتبه اول مرگ و میر قابل پیشگیری را از آن خود کرده‌اند.
متاسفانه آمار اعتیاد به سیگار تحت تاثیر عوامل محیطی، عاطفی و روحی و… در آسیا و خصوصا ایران بسیار هولناک است به طوری که امروز سن استعمال سیگار به ۱۱ سال سن کاهش پیدا کرده و امروز بسیاری نوجوانان و جوانان ما در معرض عوارض سیگار قرار دارند.
بسیاری افراد به دلیل آسیب‌های عاطفی، زخم‌های روحی و شاید کنجکاوی اولین نخ سیگار خود را تجربه می‌کنند و به این خیال هستند که دیگر هرگز نخواهند کشید. اما به محض تجربه لذت و سرخوشی که تحت تاثیر ترشح هورمون دوپامین در پی استعمال سیگار رخ می‌دهد، علاقه‌مند می‌شوند بارها و بارها این تجربه را تکرار کنند.
همه ما اعم از سیگاری و غیر سیگاری خبرهای هولناک و فاجعه‌باری از آثار و عوارض سیگار بر بدن افراد را شنیده‌ایم و احتمالا یکبار هم که شده تصویر مقایسه ریه فرد سیگاری و سالم را دیده‌ایم.
اما وقتی صحبت از ترک سیگار و عوارض واقعی استعمال این ابزار تدخین می‌شود، براستی نمی‌دانیم چه اتفاقی در انتظارمان است؛ که اگر می‌دانستیم شاید هرگز سمت آن نمی‌رفتیم! در این مقاله با شما هستیم تا از منظر پزشکی و از ابعاد مختلف عوارض سیگار را مورد بررسی قرار دهیم. با ما همراه باشید.
الزام اطلاع از عوارض سیگار
پیش از اینکه با عوارض سیگار به طور دقیق و کامل آشنا شویم، لازم است مختصرا در مورد الزام اطلاع از این عوارض بدانیم. در حالت کلی سیگار یک ابزار تدخین اعتیادآور و رایج است. کم نیستند افرادی که برای رفع کنجکاوی، درک هیجان سیگار کشیدن، احساس بزرگی (خصوصا در نوجوانان) یا احساس آرامش عاطفی به سیگار روی می‌آورند.
افراد بسیاری که تحت تاثیر تروماهای کودکی و نوجوانانی خود احساس خلا، پوچی و بی ارزشی دارند، به احتمال بالاتری سمت دخانیات می‌روند و بی‌شک ترک سیگار که به نوعی مسکن این افراد است، حتما برایشان سخت و شاید ناشدنی خواهد بود.
اگر شما هم از این افراد هستید، بدانید که تنها نیستید. ترک سیگار غیر ممکن نیست فقط کافیست یک چرایی محکم برای تصمیم خود پیدا کنید و آگاهانه بدانید چه با زندگی خود می‌کنید. اطلاع از عوارض هولناک سیگار تلنگر محکمی به شما خواهد زد تا به خود بیایید.
همچنین اگر خود سیگاری نیستید و افراد مهمی در زندگی‌تان درگیر اعتیاد به سیگار هستند، مطالعات این عوارض کمک می‌کند راه بهتر کمک به ایشان را پیدا کنید و حداقل از بلایی که به سر خود می‌آورند آگاهشان نمایید. درک کنید که چه احساسی دارند و حمایتتان را از ایشان دریغ نکنید.
سیگار با بدن شما چه می‌کند!
بسیاری افراد تصور می‌کنند عوارض سیگار تنها در مشکلات تنفسی و سرفه و برونشیت مزمن خلاصه می‌شود. در حالی که فاجعه، بسیار بزرگتر از این حرف‌هاست! و سیگار نه تنها بر سیستم تنفس، بلکه بر فعالیت قلب، مغز، ایمنی، سلامت ظاهری، پوست، مو، دندان و… اثر شدیدی می‌گذارد. در بخش‌های بعد هر یک از این موارد را بررسی می‌کنیم.
عوارض سیگار بر سلامت پوست و مو
از اولین و ملموس‌ترین عوارض سیگار می‌توان به تاثیر آن بر سلامت پوست و مو اشاره کرد. استعمال سیگار سبب کاهش و اختلال در اکسیژن رسانی به پوست می‌شود. تعادل چربی هیدرودرم به‌هم می‌ریزد و پوست ظاهر غیر عادی به خود می‌گیرد. پوست افراد سیگاری معمولا پس از مدتی استعمال به رنگ زرد مایل به خاکستری در می‌آید و چین و چروک‌هایی روی آن ایجاد می‌شود.
پوست افراد سیگاری بیشتر از سایرین جوش غیرالتهابی سر سیاه می‌زند و نازک، پیر و خشک می‌شود. خصوصا جوانان سیگاری بعد از مدتی استعمال سیگار حدود ۱۰ تا ۲۰ سال پیرتر از سن واقعی‌شان به نظر می‌رسند. این افراد به دلیل تعریق ناکارآمد پوست معمولا پوست با کیفیت و قابل ارتجاعی ندارند و خشن و اخم آلوده به نظر میآیند.
مواد سمی سیگار چون مونوکسیدکربن و نیکوتین با تاثیر منفی که بر پوست می‌گذارند، امکان ترمیم راحت و سریع را از آن سلب می‌کنند و همچنین احتمال ابتلا به بیماریهای سخت پوستی خودایمنی چون پسوریازیس، بورگر و انواع سرطان را افزایش می‌دهند. تاثیر منفی سیگار بر سلامت مو و ناخن نیز ثابت شده است.
در اثر استعمال طولانی مدت سیگار موها دچار سفیدی زودرس شده و زودتر از موعد به رنگ جوگندمی در میآیند. ریزش مو، نازک شدن یا ضخیم شدن غیر طبیعی ناخن نیز از دیگر عواقب مصرف سیگار هستند.
سیگار، بلای جان ریه‌ها
صدها ماده شیمیایی سمی موجود در سیگار و دود آن با ورود به بدن سلامت دستگاه ریوی و قلبی عروقی را در معرض تهدید انواع بیماری‌ها قرار می‌دهند. طبق آمار بیش از ۸۴ درصد فوتی‌های ناشی از سرطان ریه مربوط به افراد سیگاری هستند! ریه مهمترین اندام تنفسی ما است که در فرآیند دم و بازدم با خاصیت ارتجاعی، و با کمک عواملی چون پرده دیافراگم اکسیژن رسانی و گردش خون در اندام‌های بدن را امکان پذیر می‌کند.
پژوهش‌های علم پزشکی ثابت کرده‌اند که اثرات هولناک سیگار بر دستگاه تنفس از بدو ورود دود به دهان و بینی آغاز می‌شود. سازوکار مخاط مژکدار حفاظتی در برابر ورود گرد و غبار و دود تخریب می‌شود و سرفه مکرر افراد سیگاری نیز به همین دلیل اتفاق می‌افتد.
مواد سمی سیگار در خفیف‌ترین حالت باعث سرفه، سرماخوردگی، تنگی نفس و خس‌خس سینه و در مراحل بعدی سبب بروز برونشیت مزمن (التهاب شدید ریوی)، آسم، سرطان ریه، انسداد ریوی COPD می‌شوند.
عوارض سیگار و سلامت مغز
کمتر از ۸ ثانیه پس از استنشاق دود سیگار، اثرات مرگبار مواد سمی نیکوتین بر مغز آغاز می‌شود! گسترده‌ترین عوارض سیگار، مرتبط با سیستم عصبی، تاثیرات مواد سمی آن بر ناقل‌های عصبی و هورمون‌ها هستند. ناقل‌های عصبی از جمله اندروفین، دوپامین، نوراپی‌نفرین و اپی نفرین و… در اثر دود سیگار تعادل طبیعی خود را از دست می‌دهند.
تحریک ترشح هورمون‌های غدد فوق کلیوی (کورتیزول، اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین) باعث تغییرات بدن و قرارگیری در حالت استرس‌های ستیز و گریز و افسردگی می‌شود.
سیگار می‌تواند سد خونی مغزی که یکی از سازوکارهای دفاعی مهم و حیاتی مغز است را دچار مشکل کرده و امکان ورود آزادانه عوامل مشکل ساز به مغز را فراهم کند. این آغازی برای مواجهه با سکته و خطر مرگ!، بیماری ایسکمیک مغز، زوال عقل و اختلالات یادگیری، حافظه، حرکت و… است.
آنوریسم از مشکلاتی است که در اثر استعمال سیگار روی می‌دهد. به برآمدگی رگ بر اثر نازک شدن جداره آن، Aneurysm می‌گویند. در اثر پارگی آنوریسم خونریزی داخلی شدیدی به نام ساباراکنوئید اتفاق می‌افتد که نوعی سکته است و عواقب بدی برای مغز و سیستم‌های بدن خواهد داشت.
عوارض سیگار بر سلامت استخوان‌ها
سیگار از جهات مختلف بر سلامت و مقاومت استخوان‌ها اثرگذار است. استحکام استخوان‌ها به دلیل رسوب ماده معدنی کلسیم در بافت آن‌ها است. در اثر مواد سمی سیگار جذب کلسیم کاهش پیدا کرده و فرد در معرض ابتلا به شکنندگی یا پوکی استخوان قرار می‌گیرد.
در اثر مواد مضر سیگار خونرسانی به استخوان‌ها کاهش می‌یابد و اینگونه است که سرعت ساخت سلول‌های استخوانی یا استئوبلاست‌ها کاهش می‌یابد. هورمون‌ها و به خصوص هورمون‌های جنسی چون استروژن تاثیر به سزايي بر رشد و استحکام بخشی استخوان‌ها دارند که این پیک‌های شیمیایی نیز از آسیب سیگار در امان نمی‌مانند و با تخریبشان، مقاومت استخوان‌ها را کاهش می‌دهند.
وقتی سیگار پا روی دم شیر می‌گذارد!؛ سیگار و قلب
سیستم قلبی عروقی در اثر مواد سمی سیگار متحمل آسیب‌های متعددی می‌شود. اولین عوارض سیگار بر گردش خون و قلب را می‌توان افزایش غلظت خون و ایجاد لخته (ترومبوز) دانست.
این خود آغازی برای خطر جدی حمله قلبی و سکته است. مواد شیمیایی ناشی از دود و فیلتر سیگار بر دیواره رگ‌ها خصوصا عروق کرونر (مسئول خونرسانی به قلب) رسوب کرده و سبب باریکی و سختی رگ می‌شوند.
در این شرايط قلب برای خونرسانی ایده‌آل به اندام‌ها باید فشار بیشتری را متحمل شود و شاهد افزایش فشار خون و ضربان قلب خواهیم بود.
خوب است بدانید که استعمال سیگار احتمال حملات قلبی را بیش از دوبرابر افزایش می‌دهد. البته این احتمال پس از پانزده سال پاکی به حالت اول بازمی‌گردد.
ردپای سیگار در احتمال ابتلا به سرطان
مواد سمی موجود در سیگار موجب ایجاد جهش در تقسیم سلول‌ها و در نتیجه ایجاد غده‌های سرطانی می‌شوند. ردپای سیگار در موارد ابتلا و مرگ و میر ناشی از سرطان‌هایی چون سرطان ریه، حفره دهانی، حلق، مری، معده، پانکراس (لوزالمعده)، حنجره، بینی، خون، کلیه، مثانه، دهانه رحم، مقعد و… یافت می‌شود.
هر کدام از این بیماری‌ها به تنهایی هولناک و همراه با خطر جدی مرگ هستند و نه تنها در فرد سیگاری، بلکه اطرافیان او که در معرض دود قرار دارند نیز بروز می‌کنند.
سخن پایانی
البته که ترک عادت موجب ضرر است و افرادی که معتاد به استعمال سیگار می‌شوند، ممکن است مدت طولانی پس از ترک آن در معرض دردهای روحی و جسمی قرار بگیرند. اما خوشبختانه به لطف پیشرفت‌های علم و فناوری این دشواری به حداقل رسیده است.
همچنین اقداماتی چون ورزش ملایم و پیوسته و دریافت خدمات مشاوره و روان درمانی می‌توانند به ترک عادت کشیدن سیگار کمک کنند. اگرچه عوارض سیگار تمام بخش‌های بدن را متحمل آسیب‌های متعددی می‌کند، اما خوشبختانه بسیاری این اسیب‌ها با گذشت ۵، ۱۰ تا ۱۵ سال پس از ترک به کلی قابل رفع هستند.
